بررسی تحلیلی اخلاق معلمی و تعیین جایگاه آن در اهداف و برنامه های تربیت معلم ایران

هدف این پژوهش بررسی تحلیلی اخلاق معلمی و تعیین جایگاه آن در مصوبات و برنامه های تربیت معلم ایران می باشد که از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول، با استفاده از روش تحلیلی- استنباطی، مبانی اخلاق و اصول اخلاق حرفه ای هم براساس فلسفه اخلاق سکولار (غیردینی) و هم براساس اخلاق اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. در زمینه ی فلسفه اخلاق سکولار (غیردینی)، دیدگاه های مهم و دسته بندی های جدیدی از مبانی اخلاق و اصول اخلاق حرفه ای و نیز اصول و قواعد اخلاق معلمی مطرح شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. اما از آنجا که نظام آموزش و پروش ایران ماهیت اسلامی دارد، در این پژوهش عمدتاً بر مبانی و اصول اخلاق اسلامی تأکید شد. براین اساس، اول مبانی اخلاق حرفه ای از متون اسلامی استنتاج و استخراج شدند. براساس آموزه های اخلاق اسلامی ده مبنا برای اخلاق استنتاج شدند که شامل دو مبنای هستی شناختی، پنج مبنای انسان شناختی و سه مبنای معرفت شناختی می باشند. سپس براساس این مبانی و نیز با توجه به روابط چهارگانه ی صاحبان حرفه با خدا، خود، انسان ها و طبیعت (محیط زیست)، اصول اخلاق حرفه ای استنتاج شدند. در ارتباط صاحبان حرفه با خدا، چهار اصل، در ارتباط صاحبان حرفه با خود، شش اصل، در ارتباط صاحبان حرفه با انسان ها، هشت اصل و در ارتباط صاحبان حرفه با طبیعت (محیط زیست)، چهار اصل اخلاقی تعیین شدند. اصول اخلاقی ذکرشده در مورد همه ی حرفه ها، به ویژه حرفه ی معلمی صدق می کنند. بنابراین، همان اصول در ارتباط های چهارگانه ی معلم با خدا، خود، انسان ها و طبیعت نیز مطرح گردیدند و سپس قواعد اخلاقی مربوط به هرکدام از آنها برای حرفه ی معلمی از متون تربیتی اسلام استنتاج و استخراج شدند. در بخش دوم این پژوهش، جایگاه اخلاق معلمی در مصوبات و برنامه های تربیت معلم ایران مورد بررسی قرارگرفت. برای این منظور، مصوبات و برنامه های تربیت معلم ایران که در دوران جمهوری اسلامی تدوین و تصویب شده بودند، براساس چهارچوب مطرح شده برای اخلاق معلمی در فصل پنجم این پژوهش و با استفاده از روش کیفی تحلیل متن مورد بررسی و نقد قرارگرفتند و نقاط قوت و ضعف آنها مشخص شدند. براساس نتایج به دست آمده، در مصوبات و برنامه های تربیت معلم جمهوری اسلامی ایران، اصول و قواعد اخلاق معلمی و همچنین روابط چهارگانه ی او، آن چنان که باید و شاید، مطرح نشده و فاقد کلیت و انسجام کافی بودند. بنابراین، لازم و ضروری است که این مصوبات و برنامه ها مورد تجدیدنظر و بازبینی مجدد قرار گیرند تا نقاط قوت آنها تقویت و نقاط ضعف آن ها برطرف شود. در نهایت، برای بهبود و پیشرفت اخلاق معلمی در تربیت معلم ایران و انجام پژوهش های بیشتر در این زمینه پیشنهادهایی ارائه شد.